Сонъки заманларда экимлер балаларда синъир системасынынъ бозгъунлыкъларынен багълы хасталыкълар арткъаныны, оджалар ве тербиеджилер де талебелерининъ синъирлери зайыфлашкъаныны къайд этелер. Бунен багълы ана-бабалар да балаларынынъ яйгъара къопаргъанларына сыкъ-сыкъ расткельмеге башладылар. Баланынъ озюни арсыз алып баргъаны, къарарсыз шаматалы олгъаны, сёз динълемей ве анъламагъаны – заманнынъ менфий тесирими, ёкъса тербие къусурларымы? Эр алда, бу джевапларнынъ экиси де ер алгъаныны тахмин этип, ана-бабаны шашмалаткъан алларда, бала яйгъара къопаргъанда не япмакъ кереклигини огренмеге тырышаджакъмыз.
Асылында, баланынъ адден ашыр арсызлыгъы онынъ физик хусусиетлерине, булунгъан алы ве, эльбетте, тербиесине багълыдыр. Алимлернинъ айткъанларына коре, бала назлылыгъы ве онынъ къылыкълары ана-бабанынъ янълыш арекетлери нетиджесидир. Баланынъ эр бир истек ве талапларыны ерине кетирмек, «тек агъламасын» деп, мумкюн олмагъан шейлерге изин бермекнинъ акъибети – эркелик ве арсызлыкъ ола биле. Бала агълав-сызлав, къылынув ве къычырувларнен истеклерине иришмеге алышмамакъ керек. Демек ки, баланынъ тербиесиз арекетлерининъ алдыны алмакъ даа файдалы. Бунъа бакъмадан, баланъызны догъгъандан башлап, чокъча къучакъламакъ, эльге алып, багърынъызгъа басмакътан сакъынманъыз. Алимлернинъ айткъанларына коре, баланъызгъа севгинъизни бильдиргенинъиз бир чокъ синъир бозгъунлыгъы ве хасталыкъларгъа ёл бермей биле.
Баланъыз яйгъара къопарса, не япмакъ керек? Балалар ясакъларгъа нисбетен, даа чокъ риджаларгъа къулакъ асарлар. Онынъ ичюн «етер, сус, агълама» киби сёзлерден узакъ олып, бир де бир шейни кетирмеге, алып бермеге, я да агълагъан баланъызгъа янынъызгъа кельмеге риджа этип, элине бир шей туттурынъыз. Яни баланынъ дикъкъкатыны башкъа бир шейге чекмек, агълав ве яйгъаранынъ себебини унуттырып, дигер бир шейнен меракъландырмакъ файдалы олур. Бала озь тюшюндже, фикирлерини, дуйгъу-ислерини анълатып оламагъанындан, озюни кучьсиз, чаресиз дуя. Иште, яйгъара къопарылгъан дакъикъаларда, балагъа онынъ алыны сёзлернен ифаде этинъиз, яни оны анъламагъа тырышкъанъызны бильдиринъиз. Меселя, «шимди дондурма ашамайджагъынъ ичюн ачувлангъандырсынъ, шорбаны ашагъан сонъ, санъа мытлакъа дондурма берерим» деп, эм баланъызгъа дестек косьтерип, айны заманда да, алгъан къарарынъыздан тайманъыз. Эр ясакъ эткен вакъытта, не себептен «ёкъ» дегенъизни балагъа анълатмакъ керек, яни бала япмагъа истеген арекети тек ана-бабасы бегенмегени дегиль де, зарарлы, чиркин, я да хавфлы олгъаныны бильмели. Базыда ич эмиетли корюнмеген, уфакъ-тюфек шейледен исрар эткен, тургъан ерде яйгъара къопаргъан баланы тынчландырмакъ ерине, оны дикъкъатсыз къалдырмагъа, атта, янындан кетмеге тевсие этиле. Арекетлеринден тесирленильмеген, онъа къулакъ асылмагъан алда, бала тездже тынчланыр. Агълав, бир тынышкъа биле токътагъан вакъытта, бала сускъаны ичюн, онен макътанынъыз, яни озюни догъру алып бармагъа ынтылгъаныны корип севингенинъизни бильдиринъиз. Бала тынчлангъан сонъ, лаф анълай биледжек алгъа кельгенде, мытлакъа олып кечкен вакъианы музакере этип, шу вазиетте о озюни насыл алып бармакъ керек олганыны баланынъ озюнден соранъыз. Эльбетте, баягъы узана биледжек агълав ве къычырувларгъа даянмакъ къолай дегиль. Амма, баланы сёгмек, тазирлемек, джезаламакъ аслы файдасыз олгъаныны дикъкъаткъа алып, бала озю токътап, сизге мураджаат эткенини беклемели.
Алимлернинъ бутюн бу тевсиелери башында, буюклер, энъ эвеля, озьлерини незарет этмек, къолгъа алмакъ, синъирленмемек ве ачувгъа ёл бермемекнинъ муимлиги къайд этиле.