Газетнинъ окъуйыджыларына, муимлиги боюнджа Къырым ханлыгъында Багъчасарайдан сонъ экинджи ерни туткъан Кезлев шеэринен таныш олмагъа теклиф этем. Шеэрнинъ ады бир къач кере денъиштирильди. Керкинитида, Кезлев я да Евпатория адларынен адландырылгъан эди. Бу Къырымнынъ дженюбий-гъарбында ерлешкен гузель шеэрдир. Сонъки эки ады исе бугунь де сыкъ къулланылмакъта. Амма тек адыны дегиль де, шеэр бир къач кере гражданлыгъыны денъиштирди. О юнанлар, скифлер, сонъра исе Къырым ханлыгъынынъ теркибине кирген эди. Шеэрнинъ "Кезлев" адына кечер экенмиз, онынъ пейда олувы акъкъында бир къач фикир бар. XV асырда шеэр "Кезлев" оларакъ адландырылды. Белли турк сеяхатчысы Эвлия Челебий Кезлевге 1666 сенеси кельди. О ерли сакинлерден шеэрнинъ меракълы ады акъкъында сораштырды. Озь хатырлавларында сеяхатчы бойле яза: «бир заманлары Тохтамыш Герайнынъ якъын инсанларындан бири шеэрнинъ ялысына кельди. Эвельки буюк шеэрнинъ къалымтылары устюнде о башта чадыр, сонъра исе буюк эвни къурды. Эвнинъ тепесинде исе козьге бенъзеген бир тешик бар эди. Балалары оськен сонъ, о эвлядларына да бойле козьлю эвлерни къурды. Вакъыт кечтикче исе Гезлюэв деген маале пейда олды. Амма бугунь ады бираз денъиштирильди ве оны Кезлев я да Гевлев киби адлайлар».
XVII асырда исе Кезлев къурулып гуллемеге башлады. Мында лиман, бир къач базар къурулды. Чешит тюкянчыкъларнынъ сайысы исе 670 етти. Тертипни исе махсус къадий теминлеген эди. Къадийлер шариат къанунлары боюнджа джемиетте пейда олгъан бутюн анълашылмамазлыкъларны чезе эди. Амма Кезлев гъает толерант бир шеэр оларакъ белли. Бугунь де Буюк мусульман хан джамиси, христиан кильсеси, эрмени кильсеси, дервишлер текиеси ве къарай кинасасы бири-бирине пек якъын ерлешмекте. Шеэрнинъ озю муим тарихий ве медений меркездир. О озь тарихий сыфатыны къысмен сакълап кельген ве бугунь Къырымнынъ, дюньянынъ фаркълы кошелеринден кельген мусафирлерни джельп эте. Дикъкъатынъызгъа Кезлев акъкъында бильмегенинъиз бир къач фактны теклиф этем:
1. Къырым ханлыгъында 44 хан укюмдарыкъ этти. Оларнынъ 17-си къырым девлетине антыны Кезлев шеэринде бердилер.
2. Шеэрнинъ ресмий олмагъан Козлов ады да бар эди. Рус базиргянлары озьара шеэрни Козлов киби адландыргъан эдилер. Онынъ ичюн рус, украин эдебиятында Козлов адыны да расткетирмек мумкюн.
2. 1800 сенелери шеэрде 20 бинъ инсан яшагъан эди. 15 бинъи исе унер иле огъраша экен.
3. Эвельде Кезлевде 24 джами бар эди. Олар хаотик шекильде къурулмады. Шеэрнинъ эр бир кошесинде эзан эшитильсин деп джамилерни махсус план боюнджа ерлештирдилер. Бугунь тек учь джами чалышмакъта.
4. Шеэрде юксек эвлерни къурмагъа ясакъ эди, чюнки бу эзан сесининъ кечмесине кедер эте биле экен.
5. Кезлевдеки мешур Хан Джамини Султан Сулейманнынъ азбарында чалышкъан белли мимар Ходжа Синан 1552 сенеси къурды. Амма бу Синаннынъ Къырымдаки екяне иши дегиль. Кефеде де онынъ незарети астында джами къурулгъан эди, амма бугуньки куньге къадар сакъланып къалынмады.
6. Тюрк дюньясында белли олгъан шаир Ашыкъ Омер Кезлевде догъды. Кунюмизде шеэрде онынъ хатырасыны эбедийлешриген абиде турмакъта.
Земине ЮСУФОВА,
"АТР" телеканалынынъ ве
"Мейдан" радиосынынъ хадими
Категория
Источник
SUVDAĞ SESİ gazeti